BLESKENSGRAAF • Michael van ‘t Hoff, chefkok van restaurant Bij de Burgemeester in Bleskensgraaf, nam onlangs het allereerste Reuksmaakstoornis-keurmerk van Reuksmaakstoornis.nl in ontvangst.

Reuksmaakstoornis.nl is is de patiëntenvereniging voor mensen met een reuk- en/of smaakstoornis. Er zijn in Nederland naar schatting tussen de 250.000 en 300.000 mensen die lijden aan een lichte dan wel ernstige vorm van reuk- en/of smaakstoornissen.

Michael van ‘t Hoff is al jaren bezig om op diverse manier ook voor hen smakelijke maaltijden te bereiden. In 2016 ging hij aan de slag als chefkok bij in het Bleskensgraafse restaurant Bij de Burgemeester.

Vertaalslag
“Luisteren naar onze gasten is voor ons heel belangrijk”, vertelt Michael. “Ik heb in gerenommeerde bedrijven mogen werken en zet mijn kennis en gaven graag in om de vertaalslag van wat onze gasten aangeven naar gerechten te maken.”

“Mijn interesse in smaak ging verder en daarom heb ik mij gespecialiseerd in mensen met reuk- en/of smaakverlies. De vraag die ik me stelde was: wat kan je nog meer voor mensen betekenen zonder smaak? Smaak is namelijk zoveel meer dan je proeft.”

Groot compliment
Zijn inzet leverde hem het keurmerk van Reuksmaakstoornis.nl op. De prijs werd overhandigd door recensent Ferry Aker. Michael is er vanzelfsprekend heel blij mee. “Het is een groot compliment dat we deze prijs hebben gekregen; dat zegt alles over de kwaliteit die we op tafel zetten, maar het betekent zeker ook dat alle facetten kloppen in een gerecht.”

“Mensen met reuk- en smaakstoornissen eten met meerdere zintuigen. Vooral structuur is enorm belangrijk, maar ook de presentatie van een gerecht. Het plaatje moet dus compleet zijn. Smaak en een moment van samen, dat is wat ik voor iedereen wil creëren. We zijn heel trots op het keurmerk en blijven doorgaan met ontwikkelen.”

Originele artikel: Geert Mouthaan, Het Kontakt

Nieuw magazine over smaakmakers!

Vol trots presenteren we ons nieuwste magazine: Achter glas – smaakmakers. Weer een prachtig magazine vol met portretten, dit keer van professionals en ervaringsdeskundigen die zich dagelijks bezighouden met smaak en smaakbeleving. Zo lees je interviews met (zorg)koks, een theesommelier en (wijn)sommelier, een docent experimentele psychologie, onze eigen restaurantrecensent Ferry Aker komt aan het woord én onze voorzitter Kirsten Jaarsma vertelt over haar zoektocht naar een nieuwe smaakbeleving!

Lees en download het magazine hieronder gratis. Stuur het dus vooral ook door naar geïnteresseerden, vrienden en familie!

Door Laura van der Knaap, gereviewd door Sanne Boesveldt & Reuksmaakstoornis.nl

Afbeelding van Miziantika via Pixabay

Medicijnen worden in toenemende mate gebruikt en geproduceerd over de hele wereld. Helaas gaan medicijnen vaak gepaard met bijwerkingen. Voorbeelden van bijwerkingen die vaak over het hoofd worden gezien, zijn reuk- en smaakstoornissen. Een studente van Wageningen University & Research deed onderzoek naar welke medicijnen invloed hebben op reuk en smaak en maakte hierbij een actuele lijst.

Reuk en smaak ontstaan door geur- en smaakmoleculen die signalen afgeven via celreceptoren in de mond en in de neus. Deze signalen gaan via neuronen naar de reuk- en smaakschors in je brein. Hier wordt het signaal vertaald naar een waarneming: de specifieke geur of smaak. Medicijnen die worden ingenomen, kunnen op verschillende manieren reuk- en/of smaakstoornissen veroorzaken (figuur 1):

• De binding van de geur- of smaakmolecuul aan de geur- of smaakcelreceptoren kan geblokkeerd worden;
• Het medicijn kan ook het geur of smaakmolecuul zelf aanpassen, waardoor hij niet meer aan de receptor kan binden;
• Het medicijn kan ook de signaalprocessen bij de receptor zelf aanpassen, waardoor het signaal verstoord wordt;
• De signalen vanuit de cellen van je mond en neus die richting de hersenen gaan kunnen geblokkeerd worden;
• De signalen in de hersenen kunnen ook geblokkeerd worden;

Figuur 1: De 5 manieren waarop medicijnen geur en smaak kunnen beïnvloeden. 

Reuk- en smaakstoornissen kunnen zich op meerdere manieren uiten. Bij medicijnen kwamen vooral het verstoren van de smaak (dysgeusie/parageusie) en het afnemen (hypogeusie) of compleet verdwijnen van de smaak (ageusie) voor. Medicijnen hadden bij reuk een vergelijkbaar effect. Reuk werd namelijk ook of verstoord (parosmie) en kon afnemen (hyposmie), of verdween helemaal (anosmie). Meer informatie over reuk- en smaakstoornissen is te vinden op deze pagina.

Er zijn online databases die vermelden wat voor bijwerkingen elk medicijn veroorzaakt. In Nederland zijn dat het Farmacotherapeutisch Kompas (FK) en het meldcentrum Lareb. Voor officiële productinformatie is er ook nog het College ter beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Deze databases geven per medicijn welke (gemelde) bijwerkingen ze veroorzaken. Verder is er ook een openbare internationale database: Meyler’s Side Effects of Drugs. Deze database werkt precies andersom. Hij geeft van alle bijwerkingen weer welke medicijnen deze veroorzaken. Hierbij gaat het om alle medicijnen die over de hele wereld verkrijgbaar zijn.

Deze vier databases zijn voor het onderzoek gebruikt. Echter bleken ze erg inconsistent met elkaar. Als het Farmacotherapeutisch Kompas bijvoorbeeld aangaf dat medicijn x hypogeusia veroorzaakte, meldde het Lareb hier niks over. Dit kwam erg vaak voor. Eén van de conclusies van het onderzoek is daarom ook dat het controleren van één database niet voldoende blijkt te zijn.

Het overzicht met medicijnen

In totaal zijn er 274 medicijnen wereldwijd gevonden die invloed kunnen hebben op reuk en smaak. Hieruit blijken vooral bloeddruk-regulerende medicijnen en antidepressiva het reuk- en smaakvermogen aan te tasten.

Voor deze medicijnen is er vaak de smaakstoornis dysgeusie (een verstoorde smaak) gemeld. Naast dysgeusie kwam hypogeusie of ageusie (verminderde/afwezige smaak) ook een aantal keer voor. Vaak zijn er echter gewoon algemene termen zoals smaakveranderingen of smaakverstoringen vermeld door de databases.

Daarentegen zijn er over reuk slechts een paar meldingen gevonden. De meeste gaan over de algemene term reukstoornissen. Slechts een klein deel heeft betrekking op meer specifiekere termen zoals hyposmie of anosmie (verminderde of afwezige reuk).

Daarom is een andere conclusie van dit onderzoek dat het gebruik van deze algemene termen door databases, zou kunnen duiden op gebrek aan onderzoek naar medicijnen en reuk- en smaakstoornissen. Als er meer onderzoek zou worden gedaan naar deze bijwerkingen als gevolg van het medicijn, zouden de databases mogelijk specifiekere termen gebruikt kunnen hebben.

In tabel 1 is een overzicht van de top 5 meest voorkomende medicijnen van de lijst te zien. De namen van de medicijnen zijn op basis van Internationale Nonproperty Names (INN). Deze namen zijn internationaal erkend en elk land of bedrijf kan een andere merknaam hebben voor een INN. Ibuprofen bijvoorbeeld is een INN en kan in Nederland verkocht worden onder het merknaam Advil of Brufen. De merknamen zijn niet benoemd in de lijst en in de top 5, alleen de INN’s.

Tabel 1. Top 5 medicijnklasses die reuk- en smaakstoornissen kunnen veroorzaken met enkele voorbeelden.

Deze top 5 komt uit de actuele lijst met 274 medicijnen. De lijst zelf is openbaar en te vinden via de link hieronder:

Overzicht van medicijnen en hun vermelde reuk-en smaakstoornissen

Conclusie

Het onderzoek en de overzichtstabel geven meer duidelijkheid over welke medicijnen (mogelijk) reuk- en smaakstoornissen kunnen veroorzaken. Helaas wordt er vanuit de farmaceutische industrie niet veel aandacht gegeven aan medicijnen en welke mogelijke bijwerkingen, met name op het gebied van reuk en smaak, ze teweegbrengen. Dit was onder andere duidelijk door de algemene termen die de databases gebruikten. Dit maakt het ook lastiger om het achterliggende mechanisme van de diverse soorten bijwerkingen te begrijpen.

Bij reukstoornissen gaf de kleine hoeveelheid meldingen ook al een gebrek aan. Het valt daarom te betwijfelen of de databases goed onderscheid maken tussen reuk en smaak. Mogelijk vinden patiënten het zelf ook lastig om het verschil tussen een reuk- of smaakstoornis aan te geven. Beide stoornissen kunnen namelijk leiden tot een vervormde smaakwaarneming tijdens het eten.

Daarnaast leken de databases erg inconsistent met elkaar, wat het moeilijker maakt om heldere informatie te vinden. Door dit alles lijkt het erop dat de huidie lijst slechts het topje van de ijsberg is, en er meer onderzoek nodig is om goede conclusies te kunnen trekken over reuk- en smaakstoornissen als mogelijke bijwerking.

Mocht je mogelijk zelf te maken heb met een reuk- of smaakstoornis als gevolg van een medicijn, dan kunnen de bijwerkingen gemeld worden bij het Lareb.

Bronnen

• Aronson, J. K. (2016). Meyler’s Side Effects of Drugs (16th ed.).
• College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. (2015, April 6). Geneesmiddeleninformatiebank.https://www.geneesmiddeleninformatiebank.nl/ords/f?p=111:1:0::NO:RP,1:P0_DOMAIN,P0_LANG:H,NL
• Doty, R. L., & Bromley, S. M. (n.d.). Effects of drugs on olfaction and taste. https://doi.org/10.1016/j.otc.2004.05.002
• Hummel, T., Landis, B. N., & Hüttenbrink, K. (2011). Smell and taste disorders. PubMed, 10, Doc04. https://doi.org/10.3205/cto000077
• International Nonproprietary Names for Pharmaceutical Substances (INN). (n.d.).
• Lötsch, J., Knothe, C., Lippmann, C., Ultsch, A., Hummel, T., & Walter, C. (2015b). Olfactory drug effects approached from human-derived data. Drug Discovery Today, 20(11), 1398–1406. https://doi.org/10.1016/j.drudis.2015.06.012
• Nombora, O., Samico, A., & Venâncio, Â. (2022). Lithium-Induced Dysgeusia and Hyposmia: A case report and a literature review. Clinical Neuropharmacology, 46(1), 31–33. https://doi.org/10.1097/wnf.0000000000000531
• Rademacher, W. M. H., Aziz, Y., Hielema, A. P., Cheung, K. C., De Lange, J., Vissink, A., & Rozema, F. R. (2019b). Oral adverse effects of drugs: Taste disorders. Oral Diseases, 26(1), 213–223. https://doi.org/10.1111/odi.13199
• Reuksmaakstoornis? Vind meer hier meer informatie over! (2023, May 15).Reuksmaakstoornis. https://reuksmaakstoornis.nl/reuk-en-smaakstoornissen/
• Schiffman, S. S., Zervakis, J., Graham, B. G., & Westall, H. L. (2002). Age-Related chemosensory losses: effect of medications. In American Chemical Society eBooks (pp. 94–108). https://doi.org/10.1021/bk-2002-0825.ch008
• Schiffman, S. S. (2018). Influence of medications on taste and smell. World Journal of Otorhinolaryngology – Head and Neck Surgery, 4(1), 84–91. https://doi.org/10.1016/j.wjorl.2018.02.005
• Welkom bij Bijwerkingencentrum Lareb. (n.d.). https://www.lareb.nl/
• Zorginstituut Nederland. (n.d.). Farmacotherapeutisch Kompas. https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/

Geuren spelen een belangrijke rol in ons dagelijkse leven. Ze beïnvloeden ons sociale leven, veiligheid en eetgedrag. Reukvermogen, samen met smaakvermogen, vormen namelijk de smaak van eten. Hierdoor kan het verliezen van je reukvermogen zorgen voor veranderingen in je eetgedrag, zoals een verminderde eetlust of verminderd plezier in eten. Deze veranderingen kunnen er verder voor zorgen dat de kwaliteit van de voedingsinname omlaag gaat. Wageningen University & Research start een onderzoek naar eetgedrag en plezier in eten bij mensen met reukverlies.

Voor de Per Favor-studie zoeken ze mensen met reukverlies of een veranderd reukvermogen. De onderzoekers willen meer inzicht krijgen in het effect hiervan op eetgedrag en plezier in eten. Doet u mee met het onderzoek? Dat houdt in dat u in een periode van 2 weken een aantal vragenlijsten invult. Ook kunt u gevraagd worden voor een interview, het is vrijwillig om hier aan mee te doen. Na het invullen krijgt u direct te zien in hoeverre u volgens de Richtlijnen Goede Voeding eet, en krijgt u een persoonlijk voedingsadvies. Deelnemers moeten 18 jaar en ouder zijn en te maken hebben met reukverlies of een veranderd reukvermogen.

Kijk voor meer informatie op de website https://www.wur.nl/

Tekst & informatie: Wageningen University & Research

‘’Ik ruik weer voor 75%, dat is belachelijk goed!’’

Na jarenlang niet te hebben kunnen ruiken als gevolg van neuspoliepen en CRS, heeft Elizabeth Boonstra (56) haar reukvermogen met behulp van immuuntherapie weer terug. Een herstel waar ze niet meer op durfde te hopen. Ze deelt haar verhaal met ons, in de hoop dat er meer mensen baat kunnen hebben bij de therapie die zij nu krijgt.

Wanneer kreeg je voor het eerst last van neuspoliepen en CRS?

In 2010 kreeg ik een zware verkoudheid. Dat duurde heel erg lang. Daarbij rook ik heel weinig tot niets, maar dat is op zich niet vreemd als je verkouden bent natuurlijk. Maar de problemen met ruiken bleven aanhouden, ook nadat de verkoudheid over was. Uiteindelijk kreeg ik een verwijzing naar de KNO-arts, en die constateerde dat er poliepen groeiden. Daar kreeg ik toen neusdruppels voor, maar verder werd er nog niet zoveel aan gedaan.

Naast het niet kunnen ruiken, kreeg ik ook steeds meer andere klachten. Ik had veel last van ontstekingen, hoofdpijn, en ik kon geen zin uitspreken zonder twee keer adem te halen, ik kreeg niet genoeg lucht. Door de poliepen had ik dus ook CRS. Dat was uiteindelijk de reden om geopereerd te worden, de poliepen werden weggehaald. Ik heb twee keer zo’n operatie gehad, maar telkens groeiden de poliepen weer terug. Na twee operaties ging ik opzien tegen mijn volgende bezoek aan de KNO-arts, want als een operatie de enige optie is en het werkt niet…

Hoe ging je om met je reukverlies?

In het begin zat ik nog een beetje in de ontkenningsfase. Ik dacht; het gaat wel weer over, het komt wel weer terug. Maar toen gingen er een paar jaar voorbij en wist ik het niet meer zo zeker… Dat vond ik wel heel erg. Je komt er heel erg achter hoe belangrijk geuren eigenlijk zijn in het dagelijks leven, als je ze moet missen. Zo smaakt je eten allemaal anders, je proeft veel minder. Toch 80% van je smaakbeleving komt van geuren. Knoflook bijvoorbeeld! Ik proefde dat helemaal niet meer, het voegde niks meer toe.

Gelukkig heb ik altijd goede geurherinneringen gehad. Als iemand een bepaalde geur omschreef, kon ik me dit heel goed voorstellen. Ik omschrijf het altijd zo: iedereen heeft een kleurplaat, en bij mij missen een aantal kleuren. Maar als iemand die kleuren – geuren dus – voor mij omschrijft, kan ik mijn kleurplaat verder inkleuren. De geurplaat noem ik het ook wel.

Welke geuren miste je het meeste?

Toch wel de geur van regen na een zonnige dag, en de geur van mijn twee kleinkinderen. Of de geur van koffie in de ochtend in combinatie met geroosterd brood. Ook praktische dingen, zoals ruiken wanneer mijn kleinkinderen hebben gepoept. Het niet-ruiken beperkt je heel erg. En het kan ook gevaarlijk zijn, zo had ik in huis een poreuze gasleiding. Zelf rook ik dat helemaal niet, anderen moesten dat bij mij in huis constateren. Ik ben ook regelmatig ziek geweest van bedorven eten. Dan dacht ik dat het nog wel moest kunnen, maar dat bleek dan niet zo te zijn. Heel vervelend allemaal. Net zoals het feit dat ik mezelf niet kon ruiken, dat maakt heel onzeker.

Nu ben je bezig met een nieuw geneesmiddel, wat houdt dit precies in?

Ja, dupilumab heet het. Dat is een biologisch eiwit dat ooit ontwikkeld is voor chronische eczeem en astmaklachten, later bleek dat het poliepen deed slinken. Daar wordt het nu ook specifiek voor voorgeschreven. In Amerika gebeurde dit al langere tijd, hier in Nederland is het nog relatief nieuw. Het wordt ook wel immuuntherapie genoemd. Inmiddels wordt het ook vergoed door de verzekering, gelukkig, want het is echt een belachelijk duur medicijn. Om ervoor in aanmerking te komen moet je wel een heel traject door. Zo moest er bij mij een MRI-scan gemaakt worden om te controleren of de poliepen er echt zaten en inderdaad na de operatie weer terug waren gekomen.

Ik krijg het medicijn door middel van een injectie een keer per twee weken, deze spuit ik bij mezelf in, maar je kunt dit ook laten doen door je arts.  In de toekomst kan dit misschien minder frequent worden. Ik heb hele lichte bijwerkingen, zoals een klein beetje uitslag in mijn gezicht. Maar dat gaat misschien ook nog wel weg, als mijn lichaam er meer aan gewend is.

En nu kun je weer ruiken?

Ja, dat klopt! Ik was toevallig vorige week bij de KNO-arts voor een controle. Daar heb ik toen een geurtest gedaan, met sniffin sticks. Ik ruik inmiddels weer voor 75%, dat is belachelijk goed. Dat is echt een enorme opluchting. Na 13 jaar! Naast het ruiken zijn mijn andere klachten ook stukken minder geworden. In alle opzichten voel ik mij beter, daar ben ik zo dankbaar voor.

Wat ik heel heftig vond om weer te ruiken, was de geur van mijn wasmiddel. Daar was ik al heel lang mee, maar ik had natuurlijk geen idee hoe het rook. Die geur vind ik nu heel erg heftig. Ook uitlaatgassen en dat soort geuren komen heel hard binnen, je ruikt dat het ongezond is.

Heb je nog tips voor andere mensen die te maken hebben met CRS en/of neuspoliepen?

Vooral voor mensen met poliepen zou ik willen zeggen: ga met je huisarts of KNO-arts in gesprek over de mogelijkheden van immuuntherapie, laat controleren of je ervoor in aanmerking komt. Het heeft mij in ieder geval tot nu toe heel erg geholpen.

En verder heb ik heel veel aan de vereniging gehad. Vooral tips rondom eten en drinken hebben mij geholpen toen ik niets rook. Geef bijvoorbeeld wat meer kleur aan je eten, wissel af met de temperatuur, voeg gebakken uitjes toe. Dat zijn tips waar ik veel aan heb gehad.

Langdurig reuk- en/of smaakproblemen door een COVID-19 infectie? Doe mee aan de COVORTS-studie!

Bij de COVORTS-studie doen we onderzoek naar het natuurlijke verloop en de mogelijke oorzaak van reuk- en smaakproblemen na COVID-19 infecties.

Voor dit onderzoek zijn we nog op zoek naar:

1. Patiënten die tussen de 1 en 5 maanden geleden geïnfecteerd zijn met COVID-19 en nog steeds reukproblemen ervaren – https://www.wur.nl/nl/waardecreatie-samenwerking/voedingsonderzoek-wur/show-voedingsonderzoek/covorts-studie.htm
2. Patiënten die maximaal 12 maanden geleden geïnfecteerd zijn met COVID-19, en al minstens 6 maanden reuk- en/of smaakproblemen ervaren – https://www.wur.nl/nl/Waardecreatie-Samenwerking/Voedingsonderzoek-WUR/Show-Voedingsonderzoek/Long-COVORTS-onderzoek-naar-reukverlies-na-Covid-19-binnen-6-12-maanden-van-infectie.htm

Voldoet u aan een van deze eisen en bent u geïnteresseerd in deelname aan dit onderzoek? Stuur een email naar covorts.studie@wur.nl!