De afwezigheid van iets wat je niet kan zien, vastleggen op beeld is niet gemakkelijk. Fotografe Dorien Scheltens werkt al sinds 2014 met het thema ‘Anosmie’. Zo presenteerde ze haar fotoserie ‘Neutral’ eerder dit jaar bij Mediamatic Odorama in Amsterdam en portretteerde zij alle geïnterviewden voor het nieuwe magazine van onze vereniging dat in september wordt gelanceerd.
Reukloosheid is geen alledaags onderwerp, hoe ben je ermee in aanraking gekomen?
‘Een goede vriendin van me kan al haar hele leven niet ruiken, en ik vond het interessant om haar daarover te horen vertellen. Geur is zoiets vanzelfsprekends: ook al weet ik dat ze niet kan ruiken, ik maak soms alsnog gedachteloos opmerkingen over hoe het ruikt. Toen ik voor mijn studie fotografie aan de Willem de Kooning Academie een onderwerp zocht voor mijn persoonlijk project, kwam ik al snel op reukverlies.’
Hoe ging je te werk?
‘In eerste instantie wilde ik proberen geur te visualiseren. Maar geur is natuurlijk onzichtbaar, dus dat lukte me alleen wanneer ik bijvoorbeeld met bloemen zou werken en dat was niet wat ik zocht. Anosmie, de afwezigheid van geur, was interessanter. Dat bleek echter nog moeilijker in beeld te brengen. Daarom besloot ik om veel met tekst te werken. Ik heb me uiteindelijk toegespitst op identificatie en intimiteit, wat ik de kern van reukverlies vind. Zo kun je een geliefde herkennen aan zijn geur en een kleurloze vloeistof is haast niet te identificeren wanneer je er niet aan kan ruiken.
Ik interviewde onder anderen vier mensen die niet konden ruiken. Hun uitspraken combineerde ik met het beeld dat ik maakte toen ik bij hen was. Ook maakte ik gebruik van wetenschappelijke feiten over de reukzin, die ik dan bijvoorbeeld combineerde met foto’s van geuren die je in de ochtend tegenkomt, zoals koffie of de lichaamsgeur van mensen die net ontwaken.
Je vertelt dat je ook in de huizen van de mensen die je spreekt fotografeert, waarom?
‘Thuis staat het dichtst bij je. Het is ingrijpend wanneer je je eigen huis en de geliefden met wie je er woont niet meer kunt ruiken. Toen ik aan het project begon, legde ik net als veel andere mensen de focus op eten, de beperkte smaakbeleving. Maar gaandeweg het project kwam ik er achter dat anosmie veel meer is dan niet kunnen ruiken of de melk zuur is. Natuurlijk is smaak belangrijk, maar geur heeft een veel diepere emotionele lading. Ik vind het belangrijk om die achtergrond van mensen te kennen voordat ik ze fotografeer. Ik geloof dat het beeld daardoor sterker wordt.
Wat maakt dat dit onderwerp je zo blijft fascineren?
‘Het is een medische aandoening, maar met heel emotionele facetten. Het roept veel emoties en herinneringen op, dat maakt het zo veelzijdig en interessant.’
