Eind vorig jaar werden de eerste resultaten van de COCOS-studie gepubliceerd: het gebruik van prednisolon zorgde niet voor herstel bij mensen met reuk- en smaakverlies na een COVID-19-infectie. Na analyse van de resultaten kon er een duidelijke conclusie worden getrokken. ‘Dit is niet waar we op hoopten,’ zegt PhD-onderzoeker Emma J.A. Schepens erover.

In september 2021 ontstond na toekenning van subsidie van ZonMw[1] een consortium  (een samenwerking) van onderzoeken naar reuk- en smaakverlies als gevolg van COVID-19. De COCOS-studie (Corticosteroids for COVID-19 induced loss of Smell), uitgevoerd door het UMC Utrecht, was onderdeel van dit consortium en is de eerste studie die resultaten publiceert.

Aan het onderzoek deden 115 patiënten van boven de 18 mee. Zij leden allemaal minimaal vier weken aan reuk- en smaakverlies als gevolg van COVID-19. Na een reuktest kreeg de helft van deze groep het medicijn prednisolon (40 mg, 10 dagen lang), de andere helft kreeg een placebo, een pil zonder werkzame stoffen erin. De verdeling vond plaats op basis van loting, zowel de patiënten als de onderzoekers wisten niet wie het medicijn kregen. Vervolgens is er na drie maanden een nieuwe reuktest uitgevoerd om te meten of er verbetering heeft plaatsgevonden. Daarnaast vulden de deelnemers verschillende vragenlijsten in met vragen over hun reukvermogen. Tijdens het gehele traject werd aan alle deelnemers – zowel de prednisolon-groep als de placebo-groep – reuktraining geadviseerd.

Deelnemers
Deelnemers voor het onderzoek werden gevonden met behulp van patiëntenvereniging Reuksmaakstoornis.nl, een van de samenwerkingspartners binnen het consortium, en via de eigen website van het UMC Utrecht. Maar de aanmeldingen stroomden pas echt binnen na een radio-uitzending van Radio 1 op 4 januari 2022 waarin hoofdonderzoeker Digna Kamalski in het NOS Journaal uitleg gaf over het onderzoek en de mogelijkheden om je aan te melden. ‘Door die radio-uitzending ontstond er een soort sneeuwbaleffect. Het werd op allerlei andere radiozenders afgespeeld en we zijn daarna zelfs bij Omroep Max op televisie te gast geweest.’ vertelt Emma Schepens. Het UMC Utrecht kreeg na deze uitzending duizenden reacties, veel meer dan ze uiteindelijk nodig hadden. Dit laat wel zien dat er veel mensen zijn die last hebben van reuk- en smaakverlies als gevolg van COVID-19, en toont daarmee ook het belang van het onderzoek aan.

Iedereen vanaf 18 jaar met minimaal vier weken reukverlies als gevolg van COVID-19 kon zich aanmelden. De COVID-19-infectie moest kunnen worden aangetoond met een officiële positieve test en mensen moesten aan diverse criteria voldoen om mee te kunnen doen. Door de vele aanmeldingen na de radio-uitzending kon het onderzoeksteam snel beginnen, en daarom zijn de resultaten ook relatief snel bekend.

Resultaten
Na drie maanden werden alle gegevens verzameld en naast elkaar gelegd. Bij een groot deel van de deelnemers was een verbetering in reuk en smaak te zien. Maar na analyse van de resultaten moesten de onderzoekers concluderen dat er géén verschil te zien is tussen de twee groepen: prednisolon laat ten opzichte van de placebo niet meer verbetering zien. Beide groepen lieten evenveel verbetering zien, waarschijnlijk door natuurlijk herstel en mogelijk door het doen van reuktraining. Dit betekent dat prednisolon niet voor extra herstel zorgt bij reuk- en smaakverlies als gevolg van COVID-19. ‘De resultaten waren heel duidelijk, er was geen twijfel over mogelijk.’ Aldus Schepens.

Dit is niet het resultaat waar de onderzoekers én duizenden ex-COVID-19-patiënten met reuk- en smaakverlies op hoopten. Schepens: ‘Natuurlijk hadden we gehoopt dat het medicijn zou werken. Je doet het uiteindelijk toch voor de patiënt. Wat wel fijn is, is dat de resultaten heel duidelijk zijn. We kunnen de deelnemers een eenduidig antwoord geven.’ De verkregen informatie is zeer waardevol voor verder onderzoek en ook direct belangrijk voor artsen en patiënten. ‘Prednisolon is een zwaar medicijn met veel mogelijke bijwerkingen. Je schrijft dit als arts liever niet voor als je niet zeker weet dat het werkt. We kunnen nu dus aan huisartsen en kno-artsen laten weten: schrijf COVID-19-patiënten geen prednisolon meer voor ten bestrijding van reuk- en smaakverlies.’ licht Schepens toe.

Meer onderzoek
Met de gegevens die tijdens de COCOS-studie verzameld zijn kan een bijdrage geleverd worden aan verder onderzoek. Doordat de COCOS-studie onderdeel is van een consortium mogen de gegevens gedeeld worden met de andere, nog lopende onderzoeken van het consortium. Zo worden er onder andere door onderzoekers van Wageningen University ex-COVID-19-patiënten met reuk- en smaakverlies een jaar lang gevolgd om in kaart te brengen wat er met hun reuk en smaak gebeurt.

Ook worden de deelnemers, en hun eventuele herstel, van de COCOS-studie momenteel nog gevolgd door het onderzoeksteam. Zo willen ze na een jaar gaan kijken: hoe staan ze er nu voor? Ook deze gegevens kunnen weer bijdragen aan andere onderzoeken en hopelijk zo uiteindelijk een bijdrage leveren aan een oplossing. ‘Het is alleen al waardevol om deze mensen te volgen, om erachter te komen of er überhaupt nog herstel plaatsvindt. Dit kan andere patiënten ook hoop geven; als er bijvoorbeeld na een jaar bij veel mensen nog steeds herstel plaatsvindt is dit fijn om te weten. Ook voor artsen en onderzoekers geeft dit extra informatie over het verloop van reukverlies. Dit is nuttig voor verder onderzoek en het juist informeren van patiënten.’ legt Schepens uit.

Meer lezen
Lees hier de publicatie van de resultaten: Prednisolone does not improve olfactory function after COVID-19: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial | BMC Medicine | Full Text (biomedcentral.com).

Hoofdonderzoeker Digna Kamalski ontving voor haar heldere uitleg over het onderzoek de NuanceRing 2022, een prijs voor het meest genuanceerde medische mediabericht van het jaar.

De COCOS-studie is onderdeel van een consortium gesubsidieerd door ZonMw. Twee andere studies zijn nog bezig. Er worden nog deelnemers gezocht voor de MRI-studie en de Long Covorts-studie van Wageningen University.

[1] ZonMw is de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Zij financieren gezondheidsonderzoek en stimuleren het gebruik van de ontwikkelde kennis, om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren.