COVID-19 | Reukverlies na corona

Wat doet het coronavirus met je reuk en smaak?

Eén van de symptomen van het coronavirus is een verandering van je reuk- en/of smaakvermogen. Ongeveer twee derde van de coronapatiënten ervaart dit in meer of mindere mate, kort of langdurig. De symptomen komen voor bij zowel coronapatiënten met milde klachten als bij coronapatiënten die opgenomen worden in het ziekenhuis. Omdat er veel mensen zijn die langdurig last hebben van deze veranderingen, worden reuk- en smaakverlies ook gezien als Long Covid-klachten.

We zien verschillende veranderingen:

  • Verlies van het reukvermogen, ook wel anosmie genoemd.
  • Geurvervormingen (dingen ruiken anders, vaak vies), ook wel parosmie genoemd.
  • Geurhallucinaties (het ruiken van geuren die er niet zijn), ook wel fantosmie genoemd.
  • Smaakverlies (je proeft de basissmaken niet meer: zoet, zout, zuur, bitter, umami), ook wel ageusie genoemd.
  • Smaakvervormingen (smaken worden anders, vaak vies, waargenomen), ook wel parageusie genoemd.

Veel mensen krijgen te maken met een combinatie van deze veranderingen. Vaak ruikt men eerst helemaal niets meer, om vervolgens last van geurvervormingen en –hallucinaties te krijgen. Dit kan een teken van herstel zijn.

Bekijk ook de animatiefilm: Hoe werkt reuk?

Oorzaak

Hoe ontstaat reukverlies na corona?

De veranderingen in het reukvermogen na corona worden hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door een beschadiging van de steunweefselcellen rondom de reukreceptoren. De reukreceptoren zitten bovenin je neus, in het reukepitheel. Zij maken een verbinding met de bulbus olfactorius, die de geurprikkels naar je hersenen stuurt. Dat is hoe je geuren herkent. Het is ook mogelijk dat de beschadigingen rondom de bulbus olfactorius plaatsvinden. Wetenschappers en artsen zijn nog steeds aan het onderzoeken wat er nu precies misgaat, maar het coronavirus is niet het eerste virus wat schade aan het reukorgaan veroorzaakt. Zo zien we ook reuk- en smaakverlies als gevolg van een griep- of verkoudheidsvirus.

En hoe zit het dan met smaakverlies?

Smaakverlies komt minder vaak voor dan reukverlies. Proef je de basissmaken zout, zoet, uur, bitter en umami op je tong nog? Dan heb je hoogstwaarschijnlijk te maken met reukverlies en niet met smaakverlies. Smaakverlies wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat het virus in het speeksel zit, en hiermee de smaakoverdracht aantast. Hoe dat precies zit is (nog) niet helemaal duidelijk.

De gevolgen van reukverlies

Het coronavirus is niet het eerste virus wat reuk- en smaakverlies veroorzaakt. Wel zijn er een aantal verschillen met het coronavirus en andere virussen die dit kunnen veroorzaken (zoals een griep- of verkoudheidsvirus). Zo zien we dat men veel vaker last krijgt van fantoomgeuren (fantosmie) of een vervorming van geuren (parosmie). Vaak kan dit een teken van herstel zijn.

Langdurig reukverlies

De meeste mensen herstellen binnen een aantal dagen, weken of maanden volledig. Er blijft een kleine groep (5 tot 20%) over die langer last heeft van de reukstoornis. Het is niet zeker of deze groep ook volledig of gedeeltelijk zal herstellen, omdat we nog niet lang genoeg te maken hebben met het coronavirus om hier uitsluitsel over te geven. Er is meer onderzoek nodig om de langetermijneffecten in kaart te brengen.

Vermindering van eetlust na corona

Reuk- en smaakverlies na Covid-19 kan onder andere leiden tot een vermindering van eetlust. Het is daarom enorm belangrijk om tijdens de coronacrisis gezond en gevarieerd te blijven eten en drinken, ook wanneer het reuk- en smaakvermogen verslechterd is.

Doordat reuk- en smaakveranderingen lang kunnen aanhouden of doordat men te maken krijgt met hevige geurvervormingen kan de gehele eetbeleving van een patiënt veranderen. Het nadelige gevolg hiervan is dat coronapatiënten minder eten, of juist ongezond gaan eten. Hierdoor kan gewichtstoename of gewichtsverlies plaatsvinden en soms zelfs ondervoeding. Er is ook sprake van ondervoeding wanneer enkel eenzijdige voeding wordt gegeten, bijvoorbeeld alleen maar hele suikerrijke voeding. Overleg met je huisarts of het nodig is om aanvullende vitamines of supplementen te slikken en of het wenselijk is om een voedingsdeskundige in te schakelen.

Sombere gevoelens en sociale communicatie

Een ander gevolg van reuk- en smaakverlies kan het hebben van sombere gevoelens zijn, zelfs tot aan depressies. Het is niet gek als je dit doormaakt, je bent immers (tijdelijk) een zintuig verloren. Praat er op tijd over met je omgeving en/of huisarts en zoek steun bij lotgenoten.

Onze reuk is een enorm belangrijk zintuig als het gaat om sociale communicatie. Het verlies ervan heeft dan ook grote impact. Zo kun je jezelf niet meer ruiken, wat onzeker kan maken. Ook ruik je luchtjes in huis niet meer, mis je de geur van je partner, kinderen en hond. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen die ervoor zorgen dat een leven zonder reuk moeilijk kan zijn.

Wat kun je zelf doen?

Reuktraining na reuk- en smaakverlies door Covid-19

Om herstel te bevorderen wordt door kno-artsen en wetenschappers reuktraining geadviseerd. Hierbij ruik je twee keer per dag gedurende 20 seconden aan vier verschillende geurflesjes. Dit kun je gemakkelijk vanuit huis doen. Meer informatie kun je vinden op de Reuktraining pagina.

Bekijk ook de animatiefilm: Wat is reuktraining?

Lotgenoten

Als patiëntenvereniging weten wij als geen ander hoe belangrijk het delen van ervaringen met lotgenoten is. Wij hebben daarom een Facebookpagina opgericht, speciaal voor mensen met reuk- en smaakverlies na Covid-19. Iedereen die hiermee te maken heeft kan lid worden en op deze manier in contact komen met andere mensen met dezelfde ervaringen.

Heb je al langer last van reukverlies en zie je weinig herstel? Misschien is het dan iets voor jou om lid te worden van onze vereniging. Lees er meer over op onze website.

Huisarts en kno-arts

Heb je vragen over je reuk- en smaakverlies of over het nemen van supplementen en vitamines? Neem dan contact op met je huisarts. Indien nodig kan die je doorverwijzen naar een kno-arts. Ook als je te maken hebt met (langdurige) sombere gevoelens of problemen hebt met gezond eten adviseren we je om advies te vragen bij je huisarts.

Er zijn door heel Nederlands verschillende kno-artsen die gespecialiseerd zijn in ons reukorgaan. Je vindt hier een overzicht.

Wetenschappelijk onderzoek naar reuk- en smaakverlies na corona

Langdurig reuk- en/of smaakproblemen door een COVID-19 infectie? Doe mee aan de COVORTS-studie!

Bij de COVORTS-studie doen we onderzoek naar het natuurlijke verloop en de mogelijke oorzaak van reuk- en smaakproblemen na COVID-19 infecties.

Voor dit onderzoek zijn we nog op zoek naar:

  1. Patiënten die tussen de 1 en 5 maanden geleden geïnfecteerd zijn met COVID-19 en nog steeds reukproblemen ervaren – https://www.wur.nl/nl/waardecreatie-samenwerking/voedingsonderzoek-wur/show-voedingsonderzoek/covorts-studie.htm
  2. Patiënten die maximaal 12 maanden geleden geïnfecteerd zijn met COVID-19, en al minstens 6 maanden reuk- en/of smaakproblemen ervaren – https://www.wur.nl/nl/Waardecreatie-Samenwerking/Voedingsonderzoek-WUR/Show-Voedingsonderzoek/Long-COVORTS-onderzoek-naar-reukverlies-na-Covid-19-binnen-6-12-maanden-van-infectie.htm

Voldoet u aan een van deze eisen en bent u geïnteresseerd in deelname aan dit onderzoek? Stuur een email naar covorts.studie@wur.nl!

Onderzoeksresultaten naar Prednisolon als medicijn: de onderzoeksresultaten van de COCOS-studie door het UMC zijn bekend. Er is gebleken dat prednisolon geen werkzaam medicijn is tegen reuk- en smaakverlies als gevolg van COVID-19. Lees er meer over in dit artikel.

Veelgestelde vragen

Algemene informatie

Deze FAQ is tot stand gekomen in samenwerking met wetenschappers van het Reuk- en smaakcentrum in Ede, de KNO-vereniging en de reukpoli van het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft

  • Een groot deel van de mensen die zich sinds februari/maart hebben gemeld met reuk- en smaakverlies zonder andere symptomen bleken later corona te hebben of hebben gehad
  • Andersom heeft 60% van de mensen die besmet zijn (voor zover bekend) met Covid-19 last van reuk- en/of smaakverlies als een van de symptomen

Uit onderzoek blijkt dat er twee groepen patiënten zijn:

  • Een groep die reuk en smaak heel snel verliest en binnen 2 tot 3 weken weer bijna helemaal herstelt.
  • Een groep die langduriger last heeft van reuk- en smaakverlies. Het lijkt er hier op dat er een groter verlies/ergere beschadiging is.

Veelgestelde vragen

Moet ik mij laten testen als ik last heb van reuk- en smaakverlies?

Ja, laat je altijd testen. Reuk- en smaakverlies zijn officiële symptomen van corona, en staan dus bij het RIVM op de lijst met klachten waarvoor je je kunt laten testen. Neem contact op met de GGD bij jou in de buurt om een afspraak te maken.

Update 2023: Momenteel hoef je je niet meer bij de GGD te laten testen. Als je vermoedt dat je corona hebt kun je nog wel een zelftest doen.

 

Als ik reuk- en smaakverlies heb, moet ik dan in quarantaine?

Ja, dit is verstandig. Zelfs als de uitslag van je test negatief is, is het nog steeds niet volledig uitgesloten dat je geen corona hebt. Volg te allen tijde het advies van het RIVM op: bij klachten blijf je thuis. Houd je aan de aangegeven quarantaineperiode van 10 dagen.

Update 2023: Op dit moment hoef je niet meer in quarantaine. Het is wel nog steeds verstandig om thuis te blijven als je corona hebt, zodat je anderen niet besmet.

 

Ben ik nog steeds besmettelijk, als na de quarantaineperiode mijn reuk en smaak nog niet terug zijn?

Na 7 tot 10 dagen sinds je eerste symptomen ben je nauwelijks nog besmettelijk. Houd je ALTIJD aan de isolatieperiode van 10 dagen. Na deze isolatieperiode hoeft je reuk- en smaakvermogen nog niet verbeterd te zijn, dit kan meer tijd nodig hebben. Dit betekent niet dat je dan nog steeds besmettelijk bent. Vraag bij twijfel advies bij de GGD.

 

Moet ik naar de dokter?
  • De eerste stap is al gezet: je hebt een steungroep gevonden en bent jezelf aan het informeren. Het hebben van de juiste steun en reuktraining worden als eerste aangeraden. Je kunt eventueel advies inwinnen bij je huisarts.
  • Is je reuk en smaak na 4 tot 8 weken nog niet teruggekeerd? Breng dan een bezoek aan je huisarts, deze kan je eventueel een verwijzing geven naar een kno-arts in een ziekenhuis bij jou in de buurt. Deze kan je bijvoorbeeld bepaalde medicijnen voorschrijven en advies geven. Er zijn verschillende kno-artsen in Nederland die geïnteresseerd en/of gespecialiseerd zijn in reukstoornissen. Bekijk de lijst op neus.nu.

 

Wat kan ik zelf doen om het herstel van mijn reukzin te bevorderen?
  • Tijd is de belangrijkste behandeling: heb geduld en geef je reukorgaan de kans om te herstellen
  • Reuktraining: je kunt zo snel mogelijk beginnen met reuktraining. Deze kun je gemakkelijk vanuit huis doen, met behulp van een geurset en met behulp van onze app, reuktraining.nl. Deze kun je gratis downloaden via  de Apple Store of Google Play Store. Het is wetenschappelijk aangetoond dat door een consequente reuktraining het reukorgaan en de hersenen geprikkeld en geactiveerd worden. Dat zorgt ervoor dat de reuk deels, of in sommige gevallen zelfs helemaal terug kan komen.
  • Medicatie: het effect van bepaalde medicijnen is moeilijk te bepalen, dit is bij iedereen anders. Gebruik nooit zomaar medicijnen of middelen, maar raadpleeg altijd je arts. Dit geldt ook voor het gebruik van vitaminen en supplementen.
    • Er zijn aanwijzingen van herstel bij: steroïden-sprays (alleen op recept verkrijgbaar). Het effect van deze medicatie is bij iedereen anders en er is altijd risico op bijwerkingen. Overleg met je arts of dit voor jou zou kunnen werken.
    • Er zijn aanwijzingen van herstel bij: prednison-tabletten. Maar dit is slechts bij een zeer kleine groep aangetoond, verder onderzoek is nodig.
    • Er is GEEN bewijs van herstel bij het gebruik van de volgende medicijnen en middelen: Zink, Gingko, vitamine A-supplementen
    • Er is nog te weinig bekend over de werking van: Alpha liponzuur, vitamine A-druppels en Omega 3-supplementen. Om te weten of deze middelen kunnen helpen bij reukverlies, is meer onderzoek nodig.
    • Er is nog helemaal niets bekend over de werking van: N-acetyl-cysteine, Vitamine C, stamcelimplantatie of PRP-injecties (injecties met lichaamseigen bloedplasma). Om te weten of deze middelen kunnen helpen bij reukverlies, is meer onderzoek nodig.
  • Stoppen met roken zal het herstel hoogstwaarschijnlijk versnellen

 

Hoeveel mensen zijn er besmet en hoeveel daarvan hebben ook verlies van reukvermogen?

In Nederland zijn er inmiddels meer dan 1.885.000 [1] besmettingen met COVID-19 geregistreerd. De exacte cijfers zijn moeilijk te bepalen, maar gemiddeld twee derde van de besmette mensen kampen met (langdurig of kort) reuk- en/of smaakverlies.

 

Waarom ruik ik niets of ruiken veel dingen anders of vies?

Reukverlies bij corona ontstaat bij de meeste patiënten waarschijnlijk door een zwelling van de bulbus of een beschadiging van het reukepitheel[2]. Dit epitheel ligt bovenin de neus. Hierdoor kunnen de signalen die geurmoleculen normaal gesproken opwekken niet of minder goed doorgegeven worden aan de hersenen. De signalen worden niet omgezet in het bewust ruiken van een geur. Het reukepitheel moet eerst herstellen voor geuren weer (goed) waargenomen kunnen worden. Recent onderzoek toont aan dat de steuncellen van de reukreceptoren door het coronavirus worden aangevallen.

Anosmie

  • Anosmie is de naam voor het totale verlies van je reukvermogen.
  • Het is mogelijk om volledig te herstellen van anosmie, al is dit niet bij iedereen het geval. Overleg met je arts wat de mogelijkheden zijn voor een behandeling
  • Je kunt zelf altijd beginnen met een reuktraining.
  • Er zijn verschillende vormen van anosmie, een reukstoornis is niet voor iedereen hetzelfde. Lees hier meer over de verschillende vormen

Parosmie

  • Parosmie is een vorm van anosmie waarbij er nog wel geuren worden waargenomen, maar deze op een andere manier worden geregistreerd. Je neemt de geuren dus anders waar: bekende geuren ruiken ineens heel vies, of juist heel lekker.
  • Parosmie zien we soms bij patiënten die daarvoor helemaal niks meer konden ruiken. Het kan dus een teken zijn dat je aan het herstellen bent.

 

Heb ik een MRI-scan nodig?

Bij kortdurend reukverlies is het niet nodig om direct een MRI-scan te laten maken. Mocht het reukverlies langer duren dan kan het wel nuttig zijn, om te onderzoeken of er schade is ontstaan. Een scan kan pas goed beoordeeld worden als het verhaal achter te patiënt bekend is, dus als de context duidelijk is. Er zal dus altijd eerst vooronderzoek gedaan moeten worden voordat het zin heeft om een MRI-scan te laten maken. Overleg met je arts of het in jouw geval nuttig kan zijn om een MRI-scan te laten maken.

 

Ga ik herstellen?

We kunnen geen 100% garantie geven dat iedereen zal herstellen, maar je maakt een goede kans. Dit blijkt uit de cijfers die er tot nu toe in Engeland[3] te zien zijn.

Vier weken na de besmetting en het reukverlies:

  • 50% van de mensen is volledig hersteld
  • 40% van de mensen merkt verbetering
  • Slechts 10% van de mensen ziet geen verbetering

Acht weken na de besmetting en het reukverlies:

  • 76% van de mensen is volledig hersteld
  • 20% van de mensen merkt verbetering/is deels hersteld
  • 4% van de mensen ziet geen verbetering

Bij reukstoornissen veroorzaakt door andere virussen zoals een griep of verkoudheidsvirus zien we na maanden en zelfs jaren nog steeds verbetering. Als jij dus niet binnen deze cijfers valt is er dus nog steeds kans op herstel.

 

Hoe kan ik in contact komen met lotgenoten?

Reuksmaakstoornis.nl is onze patiëntenvereniging voor iedereen die te kampen heeft of heeft gehad met een reuk- of smaakstoornis. De vereniging bestaat 20 jaar en heeft als belangrijkste missie het faciliteren van lotgenotencontact en informatievoorziening. Voor leden is er een besloten Facebookpagina waar je met anderen in contact kunt komen. Speciaal voor mensen met reukverlies na COVID-19 is er een aparte Facebookgroep opgericht, hiervoor hoef je geen lid te zijn van de vereniging.

 

Doet de vaccinatie tegen corona iets met mijn reukvermogen?

Het lijkt onwaarschijnlijk dat het vaccin het herstel van de reuk beïnvloedt. Het vaccin heeft vooral als doel om het lichaam antistoffen te laten aanmaken. Er zijn geen aanwijzingen dat een vaccinatie ervoor zorgt dat je reuk verslechtert of verbetert. Hierover is nog te weinig bekend.

Bij veel mensen die corona hebben gehad is de reuk aan het herstellen van een fikse schade en daarom kwetsbaar. Een tweede besmetting (als men nog niet gevaccineerd is of juist daar over twijfelt) kan echt nog veel meer schade aanbrengen en dus is vaccinatie een wijze keuze. Neem bij twijfel contact op met je huisarts.

 

Voetnoten

[1] Cijfers van het RIVM op 08-08-2021

[2] Hier wordt nog steeds onderzoek naar gedaan

[3] ENT UK, professor Claire Hopkins, publicatie 28-7-2020

Meer informatie over reukverlies na corona

  • Bekijk de patient journey voor informatie en handige linkjes.
  • Lees hier meer over parosmie en fantosmie.
  • Lees in het magazine Achter glas ook ervaringen van anderen met een reukstoornis als gevolg van Covid-19.
  • Blogs van ‘Redacteur zonder geur’ Susanne de Bruin.
  • Voor langdurige klachten na corona kun je terecht bij patiëntenvereniging PostCovidNL.

Bekijk hier meer video’s over reuk- en smaakverlies na het coronavirus.