Reuktrainingen, een onderwerp dat leeft onder veel leden van onze vereniging. Tijdens de laatste Vriendendag in september was er veel interesse voor de verkoop van de Sniffin’ Sticks van MediSense een ook op de Vriendenpagina op Facebook worden geregeld ervaringen uitgewisseld. Voor ons een goede reden om op onderzoek uit te gaan. Want hoe gaat zo’n training nu in zijn werk en wat zijn de resultaten? door Susanne de Bruin

Hummel 4
De naam die het vaakst in één zin wordt genoemd met geurtrainingen, is die van de Duitse professor Thomas Hummel. Hummel leidt in Dresden een reuk- en smaakkliniek en deed in 2009 onderzoek naar het effect van geurtrainingen. Hij ontwikkelde de ‘Hummel 4’ methode, de meest gangbare reuktraining waarbij deelnemers tweemaal daags een aantal minuten de geuren van vier verschillende etherische oliën (roos, eucalyptus, citroen en kruidnagel) door de neus inademen. Uit zijn onderzoek kwam toen naar voren dat bij 30% van de deelnemers na twaalf weken een verbetering in het reukvermogen te meten was. De mensen die deelnamen hadden hun reukzin verloren door een infectie aan de bovenste luchtwegen, een hoofdtrauma of door een onbekende oorzaak. Uit het onderzoek ‘Recovery of Olfactory Function Induces Neuroplasticity Effects in Patients with Smell Loss’ van Kollndolfer et al. (= en anderen). (Vrije vertaling: ‘Het aanpassingsvermogen van de hersenen brengt herstel van de reukfunctie op gang bij patienten met reukverlies’.) bleek dat bij patiënten die hun reukzin hadden verloren door een infectie aan de bovenste luchtwegen, een verandering optrad in de delen in de hersenen die een rol spelen bij het verwerken van geur. Ook hadden zij na het volgen van de geurtraining een verbeterd vermogen om geuren waar te nemen. De onderzoekers brachten deze veranderingen in kaart met behulp van een Fmri-scan. Met behulp van deze scan kan de plaats van hersenactiviteit bepaald worden terwijl de deelnemers een geur waarnemen.

Serieuze cijfers
Bovendien verscheen vorig jaar een meta-analyse (een analyse van diverse onderzoeken) van Pekala et al., waarin naar aanleiding van 10 studies en 639 onderzochte patiënten werd geconcludeerd dat reuktraining een veelbelovende behandelmethode is voor reukstoornissen. Resultaten uit de studies lijken erop te wijzen dat het een effectieve behandelmethode is voor reukstoornissen die door verschillende oorzaken zijn ontstaan. “De onderzoeken en getallen die nu bekend zijn, kunnen we zeker serieus nemen”, stelt dr Wilbert Boek, KNO-arts in het reuk- en smaakcentrum in Ede. “In het reuk- en smaakcentrum verzamelen we ook gegevens, van reuktesten en Fmri-scans. Maar dat doen we pas anderhalf jaar, we zijn nog ‘te jong’ om met getallen te komen”, licht hij toe. Zijn ervaringen met reuktrainingen zijn echter wisselend. “Er zijn genoeg mensen die er helemaal niets aan hebben. Maar vorige week sprak ik nog iemand die al zeven jaar niets had geroken en na de reuktraining toch verbetering merkte in haar reukvermogen!’’ Aan de hand van zijn ervaringen kan Boek zich wel vinden in de onderzoeksresultaten van Hummel. “Zo’n 20% tot 30% heeft baat bij de reuktraining, ik denk dat dat een reële inschatting is.”

Spontaan succes
Ook KNO-arts Dick Kooper raadt zijn patiënten met reukverlies geregeld reuktraining aan. “Baat het niet, dan schaadt het zeker niet”, meent hij, “Ik ben geen wetenschapper, dus ik laat mijn patiënten niet na een jaar terugkomen om de resultaten te bespreken. Maar al zo lang ik me in het reukvermogen verdiep, adviseer ik reuktrainingen. Soms hoor ik spontaan succesverhalen van mijn patiënten die er echt baat bij hebben”, vervolgt hij. De werking van reuktrainingen blijkt echter moeilijk te herleiden. Neuroplasticiteit van de hersenen is een bekend fenomeen. Dit betekent dat hersenen na verlies van een functie in staat zijn om zich aan te passen. Dat aanpassingsvermogen kan worden opgewekt door trainingen.

Reukgeurdeeltjes aanbieden
“Ik denk dat ik het niet meer mee ga maken dat we precies kunnen verklaren hoe reuktraining het reukvermogen kan herstellen. Daar is in de toekomst nog veel onderzoek voor nodig. Het liefst zou ik een deel van een reukzenuw onder de microscoop leggen”, bekent Boek. Maar aangezien je de patiënt zijn herwonnen reukvermogen dan direct weer afneemt, is dat voorlopig geen optie. “Wanneer je een spiercel traint, worden er niet alleen meer spiercellen maar ook meer zenuwcellen aangemaakt. Vissen hebben het vermogen om blindheid zelf te herstellen. Twintig jaar geleden deed ik onderzoek aan Harvard University. Ik maakte vissen aan een oog blind en legde vijf dagen later het netvlies van zowel het ongerepte als het blind gemaakte oog onder de microscoop. Een aantal stofjes zag ik duidelijk pieken. Professor Peter Black suggereerde toen dat dit dan de zenuwgroeifactoren moesten zijn. Sindsdien geloof ik wel in het herstelgedeelte van zenuwen, en dat je dat kunt stimuleren door reukgeurdeeltjes aan te bieden”, aldus Boek. Wie de reukgeurdeeltjes volgens de wijze van Hummel aan wil bieden om zo het reukvermogen te trainen kan dat op twee manieren doen. Bij veel tuincentra maar ook in winkels als ‘Holland & Barret’ zijn flesjes met de juiste etherische oliën te koop. Daarnaast bieden (online) partijen zoals MediSense officiële reukstiften in een geurkwartet aan. Beide KNO-artsen verwachten geen verschil in resultaten. “Ik zie geen meerwaarde in zo’n geurkwartet. Toevallig weet ik dat de vier geuren die je nodig hebt verkrijgbaar zijn bij ‘Holland & Barret’, dat adviseer ik mijn patiënten dan ook”, verklaart Kooper. “Voor onderzoek zouden de geurstiften beter zijn, die zijn altijd hetzelfde. Maar wanneer patiënten zelf met reuktraining aan de slag gaan, verwacht ik dezelfde resultaten als zij gebruik maken van flesjes etherische olie”, vertelt

Stiftenkwartet
Tijdens de laatste Vriendendag was Robert King van MediSense aanwezig. Hij bood het geurkwartet met Sniffin’Sticks van fabrikant Burghart aan. “Het voordeel aan de stiften is dat ze gestandaardiseerd zijn. Het reuk- en smaakcentrum in Ede werkt ook met de reuktesten van Burghart”, vertelt King. MediSense verkoopt het reukkwartet wereldwijd al drie jaar. Pas sinds een jaar is er vraag naar in Nederland. “Misschien komt dat door de komst van het reuk- en smaakcentrum”, oppert King, “In Duitsland wordt het al jaren door KNO-artsen geadviseerd en daar is de vraag dus ook veel groter.’  Dieuwke Dillo, sinds kort lid van onze vereniging, bestelde zo’n geurkwartet maar kon niet wachten op de lange levertijd. Daarom kocht ze ook de flesjes etherische oliën, nu traint ze met allebei. “Ik ben mijn reukzin verloren door een hoofdtrauma. Sommige geuren neem ik heel vreemd vervormd waar, andere helemaal niet. Die vervormingen zijn vaak heel chemisch.” Dokter Boek waarschuwt patiënten dat het best pittig kan zijn om twee keer per dag zo met je reukstoornis te worden geconfronteerd. Dat beaamt Dillo: “Ik vind het behoorlijk confronterend, maar op een bepaalde manier ook wel fijn om er bewust mee bezig te zijn. Het is voor mij ook wel een rustmomentje. Het werkt zelfs een beetje therapeutisch, denk ik”, vervolgt ze. Het is voor Dillo, die nu zo’n twee maanden bezig is, moeilijk te zeggen of haar reukvermogen verbetert: “Ik weet het niet, het is heel wisselend”, vertelt ze.

Rozenolie favoriet
Lineke Kortekaas, ook lid van de vereniging, vond een wel heel eigenzinnige manier om haar reuktraining vorm te geven. Ze besprenkelde watje met de etherische oliën en bewaarde die in lege pepermuntblikjes. “Eerlijk gezegd vond ik die stiften best duur, daarom wilde ik de training eerst met oliën uitproberen. Maar het druppelen vond ik behoorlijk veel werk, die stiften zijn veel gemakkelijker en praktischer in gebruik. Zo kwam ik op het idee de lege blikjes die ik steeds bewaar te gebruiken. In het begin ging het perfect, maar jammer genoeg sluiten ze niet helemaal af. Doordat ik vervormd ruik, is de kruidnagelgeur enorm vies voor mij. De geur verspreidde zich door heel mijn werkkamer als mijn blikjes daar lagen, daarom heb ik ze toch maar weggegooid. Nu ruik ik aan de flesjes, dat gaat prima. De ene dag is heel anders dan de andere dag. De rozenolie is mijn favoriet, het is zo’n beetje de enige geur die ik nog echt plezierig vind. Ik verloor mijn reukzin 1,5 jaar geleden door een virus. In augustus startte ik met de reuktraining. De vervormingen lijken minder erg te worden, maar dat kan ook gewenning zijn. Roos en citroen ruik ik nu heel goed, maar eucalyptus en kruidnagel ruik ik vervormd en dus heel vies”, besluit ze. •

AAN DE SLAG! Reuktrainig in 5 stappen

  • 1. Schaf 4 flesjes etherische olïen aan in de geuren: citroen/roos/eucalyptus/kruidnagel. Een kwartet geurstiften in deze geuren volstaat ook.
  • 2. Neem een geurstift of een flesje met olie en houd dit ongeveer drie centimeter onder uw neus. De stift of de olie mag uw neus niet raken.
  • 3. Haal vijf keer diep adem door uw neus. Doe dit op een rustige manier. Wanneer u te snel inademt, komt de geur niet goed uw neus binnen.
  • 4. Voor u verder gaat met de volgende geur neemt u een paar minuten rust. 5. Herhaal deze stappen voor de andere drie geuren. Het maakt niet uit in welke volgorde u de geuren inademt.